Η σχέση μας με το φαγητό δεν είναι πάντα απλή. Δεν τρώμε μόνο όταν πεινάμε πραγματικά. Συχνά καταφεύγουμε στο φαγητό όταν αισθανόμαστε άγχος, μοναξιά, λύπη ή απλώς ανία.
Σε τέτοιες στιγμές, το φαγητό γίνεται μια μορφή ανακούφισης, ένας τρόπος να διαχειριστούμε τα συναισθήματά μας. Για τους ανθρώπους που ζουν με διαβήτη, αυτή η σχέση αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία, καθώς συνδέεται με την καθημερινή προσπάθεια να παραμένουν τα επίπεδα σακχάρου σταθερά.
Όταν όμως η πείνα προκύπτει από συναισθηματικούς λόγους και όχι από πραγματική ανάγκη του οργανισμού, η διαχείριση του σακχάρου μπορεί να γίνει ακόμα πιο δύσκολη.
Τι είναι η συναισθηματική πείνα;
Η συναισθηματική πείνα δεν οφείλεται στην ανάγκη του σώματος για ενέργεια, αλλά στην ανάγκη του εαυτού μας για ηρεμία, ανακούφιση ή αποφόρτιση. Είναι αυτή η έντονη και συχνά ξαφνική επιθυμία για φαγητό που δεν σχετίζεται με το στομάχι, αλλά με κάποιο εσωτερικό μας συναίσθημα.
Συνήθως επικεντρώνεται σε συγκεκριμένα τρόφιμα – γλυκά, αλμυρά ή τραγανά – και δεν υποχωρεί με την κατανάλωση ενός απλού γεύματος. Αντίθετα, μπορεί να ακολουθείται από αίσθημα ενοχής, φούσκωμα ή απορρύθμιση του σακχάρου.
Πώς να ξεχωρίσουμε τη συναισθηματική από τη βιολογική πείνα;
Μερικά ερωτήματα μπορούν να μας βοηθήσουν:
- Πεινάω πραγματικά ή θέλω να φάω κάτι για να νιώσω καλύτερα;
- Θα με ικανοποιούσε ένα απλό φρούτο ή χρειάζομαι κάτι πιο συγκεκριμένο;
- Πώς ξεκίνησε αυτή η επιθυμία – σταδιακά ή ξαφνικά;
- Τι προηγήθηκε αυτής της επιθυμίας; Κάποιο συναίσθημα, μια σκέψη ή μια κατάσταση;
Η βιολογική πείνα εμφανίζεται σταδιακά, γίνεται αισθητή στο στομάχι και ικανοποιείται με το φαγητό.
Η συναισθηματική πείνα εμφανίζεται ξαφνικά, είναι έντονη και δύσκολα ικανοποιείται.
Γιατί στον διαβήτη η συναισθηματική πείνα είναι πιο περίπλοκη
Όταν ζει κανείς με διαβήτη, οι μεταβολές στα επίπεδα γλυκόζης μπορούν να επηρεάσουν τόσο την πείνα όσο και τη διάθεση. Μια υπογλυκαιμία μπορεί να προκαλέσει έντονη ανάγκη για κατανάλωση τροφής.
Από την άλλη πλευρά, το άγχος για τη ρύθμιση του σακχάρου, η κόπωση και η συναισθηματική φόρτιση της καθημερινότητας μπορεί να ενισχύσουν την ανάγκη για φαγητό, ακόμη κι όταν δεν υπάρχει πραγματική πείνα.
Ο οργανισμός, υπό την επίδραση του στρες, εκκρίνει ορμόνες όπως η κορτιζόλη, οι οποίες αυξάνουν την επιθυμία για τροφή πλούσια σε θερμίδες. Έτσι μπορεί εύκολα να δημιουργηθεί ένας φαύλος κύκλος: το αυξημένο στρες ή η κόπωση μπορεί να οδηγήσουν σε συναισθηματική πείνα, η οποία συχνά προκαλεί υπερκατανάλωση τροφής.
Αυτό με τη σειρά του μπορεί να απορρυθμίσει τα επίπεδα σακχάρου και να εντείνει ακόμη περισσότερο το άγχος και την απογοήτευση.
Ποια συναισθήματα κρύβονται πίσω από την πείνα
Συχνά, πίσω από την επιθυμία για φαγητό κρύβονται συναισθήματα που δυσκολευόμαστε να αναγνωρίσουμε ή να διαχειριστούμε:
- Αγωνία για την πορεία της υγείας μας ή την πίεση της καθημερινότητας
- Θυμός για τους περιορισμούς που θέτει η νόσος
- Θλίψη ή απογοήτευση
- Μοναξιά ή αίσθημα απομόνωσης
Το φαγητό ίσως προσφέρει μια σύντομη αίσθηση ηρεμίας, όμως δεν αντιμετωπίζει την πραγματική αιτία πίσω από την ένταση.
Και όταν αυτή η συμπεριφορά επαναλαμβάνεται, μπορεί να δυσκολέψει ακόμη περισσότερο τη διαχείριση του διαβήτη.
Τρόποι αναγνώρισης και αντιμετώπισης
- Καταγραφή: Η παρακολούθηση της συμπεριφοράς μας μπορεί να αποκαλύψει μοτίβα. Καταγράψτε τις στιγμές που καταναλώνετε τροφή εκτός προγράμματος και παρατηρήστε τι προηγήθηκε: ένα γεγονός, ένα συναίσθημα, μια σκέψη.
- Επίγνωση: Όταν κάθεστε να φάτε, προσπαθήστε να είστε παρόντες. Νιώστε τη γεύση, την υφή, την ποσότητα. Η πρακτική της ενσυνειδητότητας μπορεί να σας βοηθήσει να συνδεθείτε με τις πραγματικές σας ανάγκες.
- Εναλλακτικές: Αν νιώσετε την παρόρμηση να φάτε χωρίς να πεινάτε, δοκιμάστε πρώτα κάτι διαφορετικό. Μια μικρή βόλτα, λίγες βαθιές αναπνοές, μια συνομιλία με κάποιον δικό σας ή απλώς ένα ποτήρι νερό μπορεί να αλλάξει την κατεύθυνση της στιγμής.
- Στήριξη: Η συζήτηση για τα συναισθήματα που βιώνετε δεν είναι ένδειξη αδυναμίας, αλλά βήμα προς την αυτοφροντίδα και την κατανόηση του εαυτού σας. Η αποδοχή της συναισθηματικής πείνας μπορεί να γίνει η αρχή για ουσιαστική αλλαγή.
Πότε να απευθυνθείτε σε ειδικό
Αν η συναισθηματική πείνα αρχίζει να επηρεάζει τη ρύθμιση του σακχάρου σας, τη διάθεσή σας ή την καθημερινότητά σας, τότε ίσως είναι χρήσιμο να μιλήσετε με έναν ειδικό. Ένας διαβητολόγος μπορεί να σας καθοδηγήσει σωστά και να σας παραπέμψει – όταν χρειάζεται – σε διαιτολόγο ή ψυχολόγο με εμπειρία στη διαχείριση του διαβήτη και των συναισθηματικών παραγόντων που τον επηρεάζουν.
Η συναισθηματική πείνα είναι ένα φυσικό, ανθρώπινο φαινόμενο. Δεν είναι σημάδι αδυναμίας, αλλά ένδειξη ότι κάτι μέσα μας χρειάζεται προσοχή. Η κατανόηση αυτής της συμπεριφοράς είναι το πρώτο βήμα για να την αντιμετωπίσουμε.
Όταν μάθουμε να ακούμε το σώμα μας και να αναγνωρίζουμε τα μηνύματά του, μπορούμε να πάρουμε πιο συνειδητές αποφάσεις και να φροντίσουμε καλύτερα τόσο το σάκχαρό μας όσο και τον εαυτό μας. Αν νιώθετε ότι η σχέση σας με το φαγητό επηρεάζεται από συναισθηματικούς παράγοντες και δυσκολεύει τη διαχείριση του διαβήτη σας, μη διστάσετε να απευθυνθείτε στο ιατρείο μας.
Μπορούμε να συζητήσουμε μαζί τις δυσκολίες που αντιμετωπίζετε και να σχεδιάσουμε ένα υποστηρικτικό πλάνο προσαρμοσμένο στις δικές σας ανάγκες.